Hiken over gouden bergen
Tekst en beeld Nick Roodenburg
De uit leisteen opgetrokken dorpen in Centro de Portugal hebben in de middeleeuwen een cruciale rol gespeeld in de verdediging van de landsgrens met Spanje. Vandaag de dag vormen ze, te midden van fraaie berglandschappen, het decor voor prachtige wandeltochten. Tochten die ontdekkingsreizen genoemd mogen worden.
Onderweg naar de eerste bestemming van onze reis is het een specifieke steensoort die de aandacht trekt. “We naderen Penhas Douradas. Dat is Portugees voor ‘gouden rotsen’”, doceert gids José Manuel terwijl we door de ramen van het transferbusje naar buiten staren. Reusachtige keien, die willekeurig in het landschap om ons heen lijken neergestrooid, lichten op. Ze krijgen een goudachtige gloed zodra de zon zich af en toe tussen de vele wolkenvelden door laat zien. “Nu weten jullie waar het gebied zijn naam aan ontleent. Welkom in het Portugal dat is gemaakt van steen”, introduceert hij vol trots het centraal-oostelijk deel van zijn vaderland.
Serra da Estrela
Penhas Douradas liggen op zo’n 1.500 meter hoogte in het grootste natuurpark van Portugal, de Serra da Estrela. Met een lengte van ongeveer 375 kilometer aan uitgezette wandelpaden kun je er als fervente wandelaar je hart ophalen. Ze zijn opgedeeld in uitstekend bewegwijzerde routes van verschillende moeilijksheidsgraden. Wij maken ons op voor een wandeling naar Torre, de afgeplatte top van het Portugese vasteland op een hoogte van 1.993 meter.
Bepakt met een rugzak vol lekkernijen volgen we de ‘rode’ route. De ene keer vind je de markering op een houten wegwijzerpaal, de andere keer met een simpele verfveeg op een kei die het halfverharde wandelpad nog weleens wil doorsnijden. Al gauw dient zich een adembenemend uitzicht aan over een vallei, ooit uitgeschraapt door een gletsjer. Manteigas, een dorpje gevestigd in het dal, springt in het oog. Witte huizen met feloranje daken steken af tegen diepgroene berghellingen die zijn bezaaid met landbouwterrassen en naald- en berkenbomen. Hier en daar zie je een kronkelend weggetje, maar door het uitblijven van enige vorm van verkeer is het alsof ze er voor de sier liggen. Het dalspoor ligt er wat minder zwierig bij en worstelt zich tussen het berggeweld van de Serra da Estrela door naar een verderop gelegen dorp. Een aanblik die nooit zal vervelen.
Penhas Douradas en tbc
Het wandelpad stijgt maar heel geleidelijk en het landschap verandert langzaam mee. De bossen maken plaats voor heidevelden die zorgen voor een prachtig kleurenspel. Gladde, haast gepolijste granietblokken steken boven het struikgewas uit. Zo nu en dan passeren we een vrijstaand huis met een groot balkon op het zuiden dat de indruk geeft in onbruik te zijn geraakt. Eind 19e eeuw werden deze zogenoemde sanatoria gebouwd voor patiënten met tuberculose. Niet zonder gevaren, waagde een team van wetenschappers in 1881 als eerste ooit een tocht naar de top van de Serra da Estrela. Een van de expeditieleden, dokter Sousa Martins, stelde nadien vast dat Penhas Douradas de meest geschikte plek was om tbc-patiënten onder te brengen. Eerst in eenvoudige rotswoningen, later in chalets waarvan vandaag de dag het overgrote deel onbewoond is.
Ook onze tocht neemt expeditieachtige vormen aan. Donkere wolken pakken zich samen, het kwik is inmiddels flink gedaald en onze kuiten beginnen zich lichtelijk te verzetten. Wanneer ook de regen met bakken uit de hemel valt en een deken van mist ons toedekt, moeten we onze plannen wijzigen. De uitgebreide picknick wordt een snelle hap, en over het panoramisch uitzicht vanaf de Torre kunnen we alleen nog maar speculeren; ons zicht beperkt zich tot enkele tientallen meters. Daar waar de expeditieleden onder slechtere omstandigheden erin slaagden de top te bereiken, moeten wij helaas voortijdig afhaken.
Burel
Een kopje thee in hotel Casa das Penhas Douradas Design helpt ons bij het terug op niveau brengen van de lichaamstemperatuur. Hoewel we hier niet overnachten, is het zeker een bezoek waard. Het hotel is hoofdzakelijk ingericht met Burel. Dit is een ambachtelijke stof gemaakt van wol afkomstig uit de bergen van de Serra da Estrela. Het hoofdbord van een bed in een hotelkamer, het zitvlak van een bankje in de lobby, en het vloerkleed bij de open haard in de loungeruimte. In de meest uiteenlopende kleuren, patronen en texturen domineert Burel het hotel. Het is kunst in haar puurste vorm.
In de nabijgelegen Burel-fabriek neemt een werknemer ons mee in het proces van het binnenbrengen van de wol door lokale herders tot het bewerken en koken ervan; een unieke werkwijze die de stof het karakteristieke compacte uiterlijk geeft. De machines die hiervoor worden ingezet – de een nog groter en indrukwekkender dan de andere – stammen uit de tijd dat de wolindustrie in het gebied hoogtij vierde dankzij het ideale klimaat en een groot aantal schapen in de Serra da Estrela. Van alle vervallen fabrieken is Burel een van de weinige die opnieuw in gebruik is genomen.
Aan het eind van de rondleiding treffen we in de fabriekswinkel de meest bijzondere creaties. Van schoenen tot knuffels, en van backpacks tot bloempotten: je kunt het zo gek niet bedenken, of het is aanwezig. Probeer de verleiding van het kopen van een souvenir dán maar eens te weerstaan.
Historische dorpen
Na de Serra da Estrela smeert het landschap zich uit. We zetten koers naar Castelo Rodrigo, een van de twaalf historische dorpen in Portugal die verspreid liggen langs de grens met Spanje. In de verte kunnen we de ruïnes van het fort op de heuveltop zien liggen; ze vormen de littekens van de territoriale veldslagen die meerdere generaties koningen uitvochten met christenen, moren, Spanjaarden en Portugezen. Koning Afonso I, stichter en daarmee in 1139 uitgeroepen tot de eerste koning van Portugal, nam het initiatief voor de bouw van kastelen op strategische, hooggelegen punten. Vanaf de uitkijktorens op de kasteelmuren konden de koning en zijn manschappen de vijand dan van ver zien aankomen.
Binnen de overblijfselen van de kasteelmuren in Castelo Rodrigo, is het leisteen die het straatbeeld bepaalt. Slingerende, smalle steegjes maken van dit fotogenieke dorp een dwaaltuin. En hoewel je hier niet kunt verdwalen, is dat eigenlijk wel wat je wilt. We besluiten dan ook om op de bonnefooi een wandeling te maken. De markante gele Sint Jacobsschelp op een blauwe achtergrond en een krijtbord met de tekst ‘craftbeer on balcony’ naast de deur van een cafeetje wekken onze interesse. Bij binnenkomst kijken we van bovenaf een trap uit over een barretje, twee tafeltjes en een kast die volstaat met bierflessen. We raken aan de praat met de goedlachse eigenaar. In haar beste Engels probeert ze uit te leggen dat Castelo Rodrigo op de route ligt naar pelgrimsoord Santiago de Compostela. Het verhaal gaat zelfs dat de heilige Franciscus van Assisi hier tijdens zijn bedevaart heeft overnacht.
Proeverij
Ze grijpt een moment van stilte aan om ons uit te nodigen voor een proeverij. Buiten op het terras worden we niet alleen getrakteerd op een biertje, maar ook op een waanzinnig vergezicht over de hoogvlakte. Deze strekt zich uit tot over de grens.
Een Portugal dat alom bekendstaat om zijn goede portwijnen en lange kustlijn met schitterende zandstranden, heeft zich met zijn frisse speciaalbiertjes en natuurschoon met uitgebreide wandelmogelijkheden van een andere kant laten zien. Een kant die ons alleszins bevalt. Daar proosten we op. À sua saúde!
Info Penhas Douradas / Serra da Estrela
Vervoer
Vanuit Amsterdam vertrekken dagelijks directe vluchten naar Porto met TAP Air Portugal: www.flytap.com
Madomis Tours – tailor made experiences: www.madomistours.pt
Verblijf
Casa de S. Lourenço Burel Panorama Hotel in Manteigas: www.casadesaolourenco.pt
Casa da Cisterna in Castelo Rodrigo: www.casadacisterna.com
Pousada Convento de Belmonte in Belmonte: www.conventodebelmonte.pt
Bezoek
Chão do Rio – Turismo de Aldeia | Green Farm Stays: www.chaodorio.pt
Casa das Penhas Douradas Design Hotel e SPA: www.casadaspenhasdouradas.pt
Portugal A2Z Walking & Biking: www.portugal-a2z.com
Meer info
Toerisme Portugal: www.visitportugal.com
Toerisme Centro de Portugal: www.centerofportugal.com