Central Lapland Gravel Loop

Tekst en beeld: Stefan Maas

Sneeuw, Santa Claus en sauna’s. Fins Lapland staat erom bekend. Minder bekend is dat je er ook geweldig kunt fietsen. Over gravelwegen welteverstaan.

Enkele decimeters boven de Scandinavische bosvloer, licht het display van mijn phone op. ‘Is dit wel echt Lapland?’ appt een fietsmaat me. ‘Ik dacht dat het allemaal open en vlak zou zijn, een soort toendra.’
Ik had hem nét een foto doorgestuurd van mijn Santos in een dennenbos. ‘Ja, dit is toch echt Lapland’, tik ik in. ‘De bossen gaan hier eindeloos door. Je kunt hier weken door uitsluitend bossen fietsen.’

Het zonlicht speelt tussen de takken door. Ik koester me in een waterig zonnetje, op slechts een paar honderd meter van een Laplands dorp. Mijn Santos is mijn trouwe reisfiets, een overbodige toevoeging overigens voor de fietsreisincrowd. En alsof het zo is geregisseerd, stapt een groot dier met een imposant gewei het decor binnen. Het briest als het mij in de gaten krijgt. Ik blijf als bevroren zitten. Na een paar tellen stapt het weer rustig verder.

‘Je zult het niet geloven, maar er passeert hier net een eland’, app ik weer. Meteen daarna twijfel ik. Of is het nu gewoon een groot hert? Geen beest in ieder geval om ruzie mee te krijgen. Ik blijf nog even roerloos zitten. Adieu fietsmaat; de phone gaat weer uit om energie te sparen. Er zijn nu eenmaal weinig laadpalen in de Finse bossen.

Sale Savukoski

Het dorpje vlakbij heet Savukoski. Het is een thuis voor zo’n 1.000 zielen. De gelijknamige gemeente is de dunbevolktste gemeente van Finland. Op 6.421 km² wonen slechts 1.009 Savukoskiërs. Die hebben dus alle ruimte, ofwel 6,3 km² per inwoner. Maar ik ben vooral geïnteresseerd in Sale Savukoski, de lokale supermarkt. Deze is cruciaal voor mijn fietstocht over de Central Lapland Gravel Loop. De komende 480 km zou ik langs de route geen supermarkt tegenkomen. Dé plek dus om proviand in te slaan en zeker geen super die je wilt missen. Vandaar dat ik thuis al keurig de openingstijden had genoteerd op een briefje.

Maar die ochtend kon ik mezelf wel voor het hoofd slaan. Twee uur eerder was ik al bij de Sale gearriveerd. De super was gesloten en het dorp uitgestorven. Ik greep mijn telefoon… inderdaad, het was zondag. De enige weekdag dat ik níét in Savukoski wilde arriveren. Blijkbaar had ik me verrekend. Dat betekende dus twee uur wachten in het bos en wat appen om de tijd te doden. Gelukkig is de Sale ook op zondag, na 12.00 uur, open. De financiële schade aan de kassa bedraagt uiteindelijk zo’n 37 euro voor een hoop chocoladerepen, koekjes en wat volkorenbrood. 6 luxe vriesdroogdiners en 11 pakjes fruitkeks had ik al vanuit Nederland meegenomen. Bij elkaar opgeteld is het meer dan voldoende om de komende vijf dagen te overleven.

Finland gravelland

Die 480 supermarktloze fietskilometers waren ook een belangrijkste reden om juist deze route uit te kiezen. Witte kronkellijntjes door dunbevolkte gebieden, weggetjes doorheen de middle of nowhere, ze fascineren me. En Finland heeft daar geen gebrek aan. Zo’n 100.000 kilometer gravelroads hebben ze aangelegd, alsof ze wisten dat gravelbiking en bikepacking ooit een trend zouden worden. Het Finse centrum voor fietstoerisme (Pyörämatkailukeskus) maakt daar dankbaar gebruik van bij het uitzetten van regionale en nationale routes, met als een van de vlaggenschepen het Arctic by Cycle Bikepacking Route Network. Dat omvat nu zo’n 3.000 km aan gravelwegen, quad-tracks, en single-track bikepacking routes. En het opvallende is dat deze routes bij de Nederlandse en Vlaamse fietsers welhaast onbekend zijn. Fietsen in Finland, het is iets dat zich onder de radar afspeelt. Nog wel in ieder geval.

Rendieren op de weg

Tien banden knarsen over het gravel, inclusief twee van mezelf. Twee auto’s passeren me, daarna blijft het heel lang stil. Tientallen kilometers is er – afgezien van de weg en allerlei zij-weggetjes – niets aanwezig dat op menselijke activiteit wijst. Savukovski doet zijn reputatie als dunbevolkte gemeente eer aan. Misschien zijn er Savukovski zelfs nog wel meer wegen dan inwoners.

De enige levende wezens die ik zie, zijn voornamelijk rendieren. Die zijn hier net zo gangbaar als wolkjes aan de hemel. Er stappen er zo’n 200.000 rond in Fins Lapland, levend op een gevarieerd dieet van 350 plantensoorten. Het kost zeer veel moeite om ze niét tegen te komen. Dat komt ook door hun gedrag; ze hangen vaak doelloos rond op wegen, weg van de muskieten in het bos. En, zo vertelde een Fin me, waarom zou je door een bos rennen als iemand de moeite heeft genomen om een weg aan te leggen?

Intieme zone

Auto’s lijken deze dieren niet te interesseren. Maar bij fietsers ligt dat anders. Verbaasd kijken ze naar dat mannetje dat op een rijwiel zit en hen zo langzaam nadert. Net als ik op foto-afstand kom, doorbreek ik hun intieme-zone-cirkel. De paniek slaat toe. En in rendierenland is er dan maar één reactie mogelijk: rennen! De staart gaat van schrik omhoog en onthult een witte kont. Een paar seconden later slalommen al die witte konten met opgeheven staartjes tussen de dennenbomen door.

Je zou denken dat het om wilde dieren gaat, maar dat is vaak niet het geval. Sommige dragen een halsband met gps en veruit de meerderheid heeft een oormerk, ofwel een oor waaruit een aantal stukjes zijn gekerfd. Elke eigenaar heeft zijn of haar eigen oormerk. Een getraind oog kan dan ook snel herkennen van wie het rendier is. Of ze zoeken de vorm op in het grote oormerk-handboek.

De bruine beer, de eland en wolven struinen ook in Lapland rond, maar die zul je niet zo snel ontmoeten. “De beren zijn zo bang van mensen, dat je er waarschijnlijk nooit één zult zien”, zei Taneli Roininen, manager van de overkoepelende Arctic Bikepacking Trail Projects, nog tegen me. “Ik heb zeeën van tijd outdoors doorgebracht, en er zelf ook nooit één gespot.” Hetzelfde geldt voor wolven, waar we inmiddels ook in Nederland mee bekend zijn. “De laatste vermelding van een aanval door een wolf dateert van 100 jaar geleden,” meldde Taneli geruststellend. Ook de eland, lynx en veelvraat zijn moeilijk op te sporen. Er is in Lapland simpelweg genoeg natuur voorhanden om je te kunnen verstoppen.

Kampvuurcomfort

‘s Avonds, bij een heldere hemel en een briesje uit het noorden, zakt de temperatuur naar een graad of zes. Je belandt opeens van de zomer in de winter. Een reminder dat ik toch echt boven de poolcirkel zit en dat de herfst zich al aandient. Een ondershirt, T-shirt, sweater, trui, windjack en regenjack blijken niet voldoende om me warm te houden. Gelukkig zijn er heel veel restanten van kampvuurtjes langs de weg, een hobby van recreërende Finnen. Als je genoeg droog hout kunt vinden, dan is zo’n kampeersessie opeens heel comfortabel.

De gedachten borrelen al snel op bij zo’n vuurtje. ‘Wat een dag’, schiet het vaak door mijn hoofd. ‘Nee echt: wat een dag!’ Niet zozeer vanwege spectaculaire gebeurtenissen, maar vanwege de schijnbaar eindeloze opeenvolging van verkeersluwe gravelroads. En wat een route! Wie graag elke dag café lattes drinkt in historische stadjes en graag in comfi-hotels overnacht, heeft hier weinig te zoeken. De gravel loop is voor fietsers die tegen eenzame bossen kunnen, tegen sobere bivakken en tegen primitief badderen in een riviertje of beekje.

Ik begin ook de laavu’s (lean-to’s) steeds meer te waarderen. Hutjes met drie wanden, een open zijde en een schuin dak. Voor de open zijde is doorgaans een vuurpit gepositioneerd. En vaak is er ook een buiten-wc en een schuurtje met brandhout aanwezig. Bovendien staan ze altijd bij een rivier, meertje of een beekje, zodat je makkelijk water kunt halen. Slapen in of bij zo’n laavu kost geen euro. Een budget-walhalla dus. En elke laavu die ik aandoe, is verlaten en bovendien ook verrassend netjes, alsof de laavu-schoonmaakdienst pas is langsgeweest.

De honden van Lokka

Lokka 91 km, meldt een bordje langs de weg. 91 km, da’s nog een eind. Je zou dan denken dat Lokka een behoorlijke stad moet zijn als ze op 91 km een bord ervoor de grond inslaan. Ik weet wel beter. Lokka is een verzameling huizen en een jachthaventje, maar er is geen supermarkt of winkel te vinden. Als ik Lokka uiteindelijk nader, vang ik kilometers voor het dorp een glimp op van het enorme waterreservoir dat ten noorden van het dorpje ligt. Het lijkt wel een binnenzee. Een paar vissersbootjes tuffen rond over deze blauwe spiegel. Er is ook een soort camping, waar niemand is. En warempel zie ik iemand bezig in de jachthaven. Je zou zeggen dat er bijna geen hond woont in Lokka. Maar dat klopt niet, want juist de honden in de huizen slaan aan als ik langsfiets.

Over Lokka is in de geschiedenisboeken weinig te vinden. Maar wel dit: in WO II richtten Sovjet-partizanen hier een bloedbad aan en vermoordden 21 burgers. Het licht een tipje van de sluier op wat zich hier in de oorlog heeft afgespeeld. Eerst viel de Sovjet-Unie Finland binnen, daarna sloten de Finnen een pact met nazi-Duitsland tegen de Russen. Toen de Sovjets oprukten richting Duitsland, ging Finland weer een overeenkomst aan met de USSR. De Sovjets eisten dat de Finnen de Duitse troepen uit hun land zouden verjagen, wat leidde tot de Lapland-oorlog. De Duitsers trokken zich terug naar het noorden, waarbij ze de tactiek van de verschroeide aarde toepasten. In veel plaatsen in Fins Lapland zijn de huizen platgebrand, waaronder ook in de hoofdstad Rovaniemi. Dat verklaart waarom ik na zes dagen fietsen geen enkel historisch gebouw heb gezien.

Kittilä in de regen

De regen gutst de volgende nacht en dag naar beneden, urenlang. De weg verandert in een plassen-festival. Eromheen laveren is wel leuk voor een tijdje, maar ook dat gaat vervelen. Maar fietsen in de regen is nog altijd beter dan de hele dag in een natte tent doorbrengen, redeneer ik. Een autoraampje gaat omlaag; de duim omhoog. Een automobilist met oog voor het schijnbare fietsersleed. Lapland verdrinkt in de regen, de plassen worden steeds groter. Tot Kittilä zich eindelijk aandient. Een lange drukke straat met tal van winkels en twee grote supers. Van heinde en verre komen Finnen hier boodschappen doen.

Kittilä is ook een teken dat ik in een dichtbevolkter deel van Lapland ben beland. Er zijn meer asfaltwegen, meer dorpjes en meer supers. Elke dag kom je hier wel een super tegen, of een accommodatie waar je kunt slapen. In Äkäslompolo zie ik zelfs horden toeristen op mountain- en fatbikes. Totdat ik het plaatsje weer uitrij en plots alleen over een singletrack rijd.

Bandenleed

Bam!
Niet geheel onverwacht is daar die knal, die met één fietsdag te gaan meteen een einde maakt aan mijn tocht. Eerder die dag had ik het euvel al opgemerkt. De achter-buitenband begon scheuren te vertonen en de binnenband wrong zich steeds verder door die spleten. Met als gevolg twee lekke banden en uiteindelijk een geëxplodeerde buitenband.

Natuurlijk had ik al een inschatting van de situatie gemaakt. 9 kilometer terug stonden er enkele huizen langs de weg. Dat zou een moeizame terugtocht worden met een hoop bagage en een aanlopend achterwiel. Maar dit zou geen oplossing zijn. Het is onwaarschijnlijk dat deze mensen een 26-inch fietsband in de schuur hebben liggen. De dichtstbijzijnde bikeshop is in Rovaniemi. Dat ligt op 45 km afstand zoals de vogel vliegt. Rovaniemi is ook het eindpunt van de tocht. Wat is wijsheid? Een taxi bellen die me dan morgen naar Rovaniemi brengt?

Gelukkig zie ik wat 4G-streepjes in de balk van mijn telefoon. Ik kan in ieder geval bellen én internetten. “What’s your pick-up address?” vraagt de taxicentrale even later.
“I don’t see any houses here”, antwoord ik. “And no town nearby. I’m on a forrest road, my bike broke down. But wait…”

Stom, in mijn gps kan ik immers de naam van deze bosweg opzoeken. Hij blijkt bekend te staan onder de naam ‘Hirvaatie’. De taxi-centrale lijkt nu toch tot een oplossing te kunnen komen. “Wait on the road tomorrow at ten. De driver will call you when he’s near.”

Voldaan sla ik de tent naast de weg op en open de volgende ochtend om negen uur mijn telefoon. ‘Your ride has been canceled’, lees ik vervolgens vol verbazing in het display. ‘We have no cars in the area. We tried to reach you, but your telephone did not respond.’

Wat?! Ik zie mezelf al uren die fiets over de weg slepen. Bovendien begint mijn telefoon steeds verder leeg te lopen en af te takelen. 22% power, geeft het displaybalkje nog aan. De phone reageert af en toe niet meer op aanrakingen op het scherm door de ochtendkou. Wat nu?

Gelukkig heeft Rovaniemi meer taxibedrijven. Een ander taxibedrijf kan snel een busje charteren. Eenmaal in dat busje vliegen de kilometers en de bossen voorbij. Achter in de taxi zit ik me toch wat te verbijten. De schade die ik moet aftikken in Rovaniemi bedraagt 142 euro. Dit was een dure les. Nooit ga ik in Finland meer op pad met oude fietsbanden.

Epiloog

Terug in Rovaniemi, de poort naar Fins Lapland en de officiële woonplaats van Santa Claus. Het geknetter van brommers, het geraas van auto’s en het gegrom van grondverzetmachines waait me tegemoet. Na twee weken bos klinkt het allemaal kneiterhard in de oren. Rovaniemi heeft alles wat je als toerist nodig hebt. Een overdekt winkelcentrum, barretjes, restaurants, pizzaboeren, een station, vliegveld en diverse fietszaken. Je kunt er wandelen langs twee brede rivieren. Vlak bij een van deze rivieren ligt het wetenschapsmuseum Arkticum, waar ik een paar uur ronddwaal.

Maar de populairste attractie ligt zo’n 10 km buiten de stadsgrenzen. In het Dorp van Santa Claus woont, jawel, Santa Claus. Hij is elke dag thuis en is beschikbaar voor bezoek. En je kunt hem ook schrijven, want in het dorp is het officiële postkantoor van Santa Claus gevestigd. Ruim een half miljoen kinderen uit de hele wereld sturen er elk jaar brieven naartoe. Santa, bijgestaan door een peloton professionele elfen, wuift me persoonlijk uit na een kort gesprek. ‘I hope Lapland was good for you. Keep on biking.’ Een echt afscheid is het overigens niet. ‘See you next Christmas!’

Info

Op Bikeland.fi vind je fietsroutes in Finland, waaronder ook de Central Lapland Gravel Loop. Inclusief gpx-bestanden van de route. Kijk op Visitrovaniemi.fi voor meer informatie over de hoofdstad van Fins Lapland.