Langs het IJzeren Gordijn

Tekst en foto's Stefan Maas

Ooit was het IJzeren Gordijn een bijna onneembare barrière, nu is de buitengrens van het voormalige Oostblok het decor voor een fietsroute. De Iron Curtain Trail slingert voor een deel door Zuid-Moravië, hét wijngebied van Tsjechië.

De eenzame wachttoren bij Čížov in Tsjechië is al lang verlaten. Duizenden grenswachten moeten er decennialang 24/7 de grens hebben afgespeurd. Op zoek naar een waaghals die hoge hekken moest overwinnen om het vrije Westen te bereiken. En zich ongetwijfeld afvragend of ze dan ook écht de trekker zouden overhalen.

Maar van die beruchte grens, het IJzeren Gordijn dat 43 jaar lang Europa verdeelde tijdens de Koude Oorlog, is weinig over. Na enkele honderden meters houdt het prikkeldraad al op. De anti-tankobstakels liggen doelloos op een rijtje in het gras. Je kunt hier ongehinderd naar Oostenrijk doorlopen. Niemand schreeuwt “Zastavit!” (Halt), alleen de vogels fluiten naar je.

Iron Curtain Trail

Na de implosie van het Sovjet-imperium in 1991, kwamen er nieuwe plannen voor de strook langs het voormalige IJzeren Gordijn. De European Cyclists’ Federation (ECF) lanceerde de Iron Curtain Trail (EuroVelo 13), een route van 10.500 kilometer langs de westelijke grens van het voormalige Oostblok. Een epische tocht van Kirkenes in Noord-Noorwegen tot Rezovo in Bulgarije aan de Zwarte Zee.

770 kilometer van de route loopt langs de grens met Tsjechië, waarbij je regelmatig en bijna ongemerkt uitstapjes maakt naar Duitsland en Oostenrijk. De volledig bewegwijzerde route maakt daarbij dankbaar gebruik van autoluwe militaire wegen, die parallel aan de grens zijn aangelegd.

Ongemoeide natuur langs de Iron Curtain Trail

’s Avonds fietsen we door slaperige dorpen in Zuid-Moravië. Wijn van Moravische bodem komt hier nu op tafel, een streekproduct waar de inwoners trots op zijn. Even verderop ligt het Nationaal Park Podyjí, dat aan de Oostenrijkse kant overgaat in Nationaal Park Thayatal. Juist omdat hier het IJzeren Gordijn liep, kon de natuur zich ongemoeid ontwikkelen. In 1991 kreeg Podyjí de status van Nationaal Park.

Langs de hele IJzeren Gordijn Route vind je een ketting van natuurparken. En tot op de dag vandaag speelt het Gordijn voor sommige dieren een rol. Zo steken edelherten in het Tsjechische Nationaal Park Šumava nog steeds de grens niet over, hoewel de hekken onder elektrische spanning al zo’n kwart eeuw geleden zijn weggehaald.

Drye-rivier

Het is een jubelende juni-avond die maar niet lijkt te eindigen. Diep beneden ligt de Dreye-rivier, die hier een diep dal heeft uitgesleten. Terwijl de zon steeds verder naar de horizon zwalkt, laten we een drone los. Hij vliegt een rondje en komt uit zichzelf keurig terug naar de plek waar hij is opgestegen. Wat een uitvinding! Maar de echte highlight is toch wel de hangbrug over de rivier, die vrolijk begint te dansen als je er overheen rijdt. Een dronkemansfietservaring. Ondanks het late uur, passeren tal van fietsers, wandelaars en steppers ons. Podyjí is dan ook een populair fiets- en wandelgebied met tal van routes en trails.

Mikulov

Wijngaarden in het zonnetje, enorme korenvelden en af en toe een kasteel op een heuveltop. Moravië verwent ons op fietsgebied. Er zijn hier voor zo’n 1250 km aan wijnroutes voor fietsers en wandelaars uitgezet, die je langs de wijngaarden en wijnkelders leiden. Mikulov is zo’n wijnstadje dat je zeker niet links mag laten liggen.

In het hart van het plaatsje genieten we van Mikulovs trots; lokale (vaak witte) wijnen die je niet buiten Tsjechië kunt kopen. “Dat ligt aan de beperkte productiecapaciteit,” legt wijnambassadeur Petr Očenášek uit. “Wie de Moravische wijnen wil proeven, zal naar Moravië moeten komen.”

Achter Petrs brede rug lopen we door naar de koele wijnkelder van het kasteel dat het stadje domineert. Daar wacht het grootste wijnvat van Tsjechië op ons: een Holle Bolle Gijs die 101.000 liter kan innemen. Volgens een legende dronk een Zweeds leger het giga-vat in een maand tijd leeg. Petr lacht. “Het zal ze een enorme hoofdpijn hebben opgeleverd. In die zin hadden ze de slag toch verloren.”

Foto: ©Travelvibe.nl

Tanzberg

Op een plein vingen we al een glimp op van de Heilige Berg. De Tanzberg is de oude Duitse naam voor deze bult, een verwijzing naar rituele dansen die hier hebben plaatsgevonden. Ook dansende heksen zouden de top ooit onveilig hebben gemaakt. Het heilige element kwam pas in de 17e eeuw, toen kardinaal František Dietrichstein er kruiswegstaties en de kapel van Sint-Sebastiaan liet bouwen.

Eenmaal boven op de berg, met de kapel in de rug, krijg je een schitterend uitzicht over de omgeving en voel je het bijzondere karakter van deze plek. Het hoofd wordt net iets lichter, beslommeringen verdwijnen naar de achtergrond. Of is dat een neveneffect van die Moravische wijnen? We ontstijgen er het aardse, heel even dan. Niet door te dansen, maar door te springen.

Poort naar de Vrijheid

De Freedom Trail voert ons de volgende dag vanuit Mikulov naar een Koude Oorlog-monument: de Gate of Freedom. 53 ijzeren balken reiken in het gras naar de hemel, met de namen van 53 Tsjechen erin gegraveerd. Het zijn slachtoffers die omkwamen bij dit deel van het IJzeren Gordijn. Even verderop brengen informatieborden verhalen tot leven over diverse ontsnappingspogingen. Via tunnels, goederenwagons, een rivier of op andere manieren. Sommigen kwamen om, anderen bereikten ‘het vrije Westen’ en bouwden daar een nieuw leven op.

Gouden speeltuin

Het perspectief wisselt weer snel: ‘De Tuin van Europa’ of kortweg ‘Het Paradijs’ dient zich aan. Het Lednice-Valtice complex was vroeger een speeltuin voor de rijken en is nu een statig park voor toeristen. In een periode van 600 jaar creëerde de machtige familie Lichtenstein hier een Franse tuin en een Engels landschapspark bij twee kastelen.

Het resultaat is ‘over the top’. Je kunt hier makkelijk een dag rondlopen en dan heb je alles van het complex nog niet gezien. We fietsen door het park en passeren gebouwen die daar schijnbaar achteloos zijn neergezet. Een minaret, een monument voor de jacht, drie dames die ergens voor een decoratieve muur in een bos staan (Chrám Tří grácií), een kasteel dat alleen maar voor feestjes is gebouwd. Het is maar een greep uit het aanbod. En dat alles om een vrijblijvende wandeling van de Lichtensteins en hun gasten te verfraaien. Maar ook deze aristocratische grandeur hoort bij de IJzeren Gordijn Route in Tsjechië.

Meer info Iron Curtain Trail:

Czechtourism.com (toerisme algemeen, Iron Curtain Trail Tsjechië, wijnroutes)
Wij maakten gebruik van fietsen en een arrangement van Europe Bike Tours.
Zie ook: Eurovelo13.com.
Voor fietsvriendelijke accommodaties: Cyklisté vítáni.