Tekst en beeld Stefan Maas
De Iron Curtain Trail, ofwel EuroVelo 13, is 10.000 km lang en volgt de voormalige grens tussen Oost- en West-Europa tijdens de Koude Oorlog. In Bohemen in Tsjechië loopt de route door verstilde bossen en langs rustieke velden, waarbij pittoreske stadjes voor de nodige afwisseling zorgen.
Van een grens is tijdens het fietsen in Bohemen overigens weinig tot niets meer te merken. Duitsland en Oostenrijk zijn steeds zo dichtbij dat je ze bijna kunt aanraken. Je hopt zo vrij als een eekhoorn van het ene land naar het andere. Het is moeilijk voor te stellen dat hier ooit een bijna ondoordringbaar IJzeren Gordijn ‘hing’, compleet met prikkeldraad, stroomdraden, uitkijktorens, killerdogs en gewapende grenswachters.
De lokale politie is zo vriendelijk ons nog even te wijzen op enkele restanten van de Koude Oorlog. Het gaat om een aantal ondergrondse of half-ondergrondse bunkers en observatieposten, met uitzicht op de grens. Ze waren vaak gebouwd om een gasaanval te kunnen weerstaan. De bevolking wist doorgaans niet eens dat deze geheimzinnige bunkers bestonden en waar ze precies lagen. We gaan twee bunkertjes binnen en zijn er snel weer uit. Vochtig, benauwd, beklemmend. Grenswachters die aan claustrofobie leden, hadden een hondenleven.
Maar we zijn hier niet zozeer om bunkers te bezichtigen. Het IJzeren Gordijn is een dankbaar thema voor een fietstocht. Grenzen lopen vaak door dunbevolkte, natuurrijke gebieden. Daar profiteer je als fietser volop van. Aan weerszijden van het IJzeren Gordijn zijn door het leger ook verzorgingswegen aangelegd, waar de Trail zoveel mogelijk overheen loopt.
Na het vertrek in Cheb, vlak bij de Duitse grens, rijden we al snel over halfverharde paden tussen de velden en door bossen. De krekels tjirpen er uitbundig. De Iron Curtain Trail Bohemen is ook goed voorzien van kuitenbijters, merken we. Natuurlijk is dat een verkeerde benaming, want het zijn vooral de bovenbenen die ervoor zorgen dat we telkens boven komen, niet de kuiten.
Van de wereld ‘in het groen’, maken we een overstap naar de wereld ‘in het goud’. Mariánské Láznĕ, ofwel Mariënbad, kreeg pas in 2021 de status van UNESCO Werelderfgoed, maar heeft al decennia een internationale high society-uitstraling. Europese aristocraten, componisten en royalty als de Engelse koning Edward VII trokken hiernaartoe om te baden in het mineraalwater dat uit 50 bronnen in de omgeving omhoog borrelt.
Het spahotel Nové Lázně is een enorm complex, dat meerdere gebouwen omvat. Met blauwe plastic zakjes om onze schoenen lopen we langs Romeinse baden en bekijken we de Koninklijke Badkamer, waar de royalty’s verzekerd waren van voldoende privacy. Toch is in deze koninklijke omgeving ook plek voor de modale Tsjech. De zorgverzekeraars vergoeden vaak een kuur op doktersvoorschrift in dit hotel en de prijzen voor een hotelkamer zijn niet extreem hoog. Voor circa 130 euro per nacht heb je al een kamer met toegang tot de Romeinse baden en het fitnesscenter van het hotel.
Ook pittoreske stadjes als Domažlice vormen een welkome onderbreking tijdens de Iron Curtain-expeditie. ‘s Avonds in mijn hotelkamer hoor ik buiten een man roepen. Iemand die zich moeizaam over de kinderkopjes voortsleept na een avondje stappen? De volgende ochtend maken we kennis met deze persoon. Het is de torenwachter van Domažlice, die elke avond ‘zijn’ stad een goede nachtrust wenst. En zijn toren is een scheve toren, een bezienswaardigheid die 59 centimeter uit het lood staat. Na een klauterpartij over 194 smalle traptreden bereik je de top en heb je een mooi uitzicht over de omgeving.
Een van de hoogtepunten van de Iron Curtain Trail Bohemen krijgen we de volgende ochtend voor de wielen: het Šumava Nationaal Park langs de grens met Duitsland en Oostenrijk. Onze banden knallen er lustig op los. Letterlijk. Oorzaak zijn de scherpe gravelsteentjes die op de Šumavase paden liggen, waar smalle racefietsbandjes niet tegen opgewassen zijn. De een na de ander staat met panne langs het pad. Ik weet nog net een restaurant te bereiken voordat een van de binnenbanden zijn laatste adem uitblaast.
Het park heeft onmiskenbaar een Scandinavische uitstraling. Beetje heuvelachtig, frisse stroompjes en heel veel dennenbossen. Een groot deel van die bossen is overigens bruin. De schorskevers hebben hier danig huisgehouden, tal van bomen zijn aangetast. Sommige stukken zijn compleet afgestorven. Je ziet dan weinig anders dan een verzameling bleke boomskeletten.
We zijn hier zeker niet de enige fietsers. Gehelmde vijftigplussers passeren ons, vaak gehuld in kleurrijke windjacks en zittend op een elektrische mountainbike. Die elektrische ondersteuning is geen overbodige luxe. Er zijn pittige beklimmingen, waarbij je de fraaie uitzichten even moet laten voor wat ze zijn en je alleen hijgend de rand van je helm ziet.
Na Šumava leiden bochtige, onverharde wegen ons naar Hotel Zadov in Stachy. Het hotel, de gordijnen, de vloerbedekking, ja, zelfs de bediening: ze ademen nog de sfeer van de ‘old days’, de jaren zeventig of tachtig. Als de receptionist hoort dat we de Iron Curtain Trail fietsen, vraagt hij spontaan of hij mee mag. Ik ben er niet helemaal zeker van dat dit een grapje is.
Zadov is helemaal ingesteld op het ontvangen van wintersporters en grote groepen. Aangezien er nu geen sneeuw ligt in de skigebieden, zijn het vooral de grote groepen die zich hier melden, aangevuld door een enkele verdwaalde vakantieganger. ‘s Ochtends is het in de ontbijtzaal een drukte van belang. Een grote groep 55-plussers heeft er bezit van genomen en weet met verrassende snelheid de broodjes kaas en de koffie weg te werken. Buiten, op het terras, is er meer ruimte en ontvouwt zich een fabelachtig uitzicht op de omgeving.
We moeten de receptionist achterlaten in Zadov. Het Iron Curtain Trail Bohemen Peloton trekt verder. De banden knarsen al snel over verlept, afgebrokkeld asfalt. Dit is het walhalla voor de gravelrijder. Tal van befietsbare onverharde paadjes doorkruisen de omgeving. Maar het absolute hoogtepunt is een onaanzienlijk stroompje dat langs het pad loopt.
In werkelijkheid is dit stroompje geen natuurlijke waterloop, maar onderdeel van een uniek technologisch monument, het Schwarzenberg Kanaal. Dit werd tussen 1789 en 1791 aangelegd om boomstammen af te voeren naar Oostenrijk. Er is zelfs een tunnel gegraven om dit stroompje door de heuvels te leiden. Ik kan me nauwelijks voorstellen dat het nauwe kanaal ooit in staat was om stammen te vervoeren.
‘s Middags krijgt de tour een heel ander karakter. We zijn laat voor een afspraak in het cisterciënzerklooster in Vyšší Brod. En de immense kloosterdeuren gaan potdicht als de rondleiding eenmaal is begonnen, ongeacht wie er nog op de poort klopt. Wat volgt is een dolle rit naar Vyšší Brod, waarbij we ons van hellingen naar beneden storten en tegen heuveltjes op spurten tot het melkzuur uit onze oren spuit.
We raken en passant een deel van de groep kwijt als we langs het grote Lipnomeer rijden. In de verte zien we ze een andere weg nemen richting het klooster. Als we hijgend bij het bouwwerk uit de 12e-13e eeuw arriveren, zit de andere groep al op een terrasje. Hoe…? Gelukkig zijn we net op tijd voor de rondleiding. Binnen passeren tal van historische en culturele kunstschatten de revue. De kloosterlingen zijn op hun hoede. Aanraken en fotograferen mag niet. Wie er toch een vinger op legt, heeft de kans dat er een alarmbel afgaat.
Het is koud als we de volgende dag de kabelbaan nemen vanuit Marina Lipno, een vakantiedorp aan het meer. De fietsen laten we dit keer staan, het is tijd voor een wandeling ‘tussen de boomtoppen’. Een houten pad verheft zich geleidelijk boven de bosvloer en na een tijdje lopen we als vanzelf tussen de boomtoppen. Onderweg is een expositie te bekijken over de flora en fauna die je in dit gebied tegenkomt.
De wind neemt toe als we boven de boomtoppen komen. Het pad wentelt nu omhoog naar de top van een brede toren. Bovenop krijgen we een fantastisch uitzicht over het Lipnomeer en de beboste heuvels. Verderop loopt de Iron Curtain Trail door naar het zuiden, via Zuid-Moravië en Slowakije naar Bulgarije en de Zwarte Zee. Onze trip over de Iron Curtain Trail Bohemen eindigt hier, de rest van de 10.000 km lange Trail bewaren we voor een andere keer.
Voor toeristische informatie over Tsjechië:
www.visitczechrepublic.com
Karlovy Vary Region: Zivykraj.cz
Pilsen Region: www.turisturaj.cz
South Bohemia Region: www.jiznicechy.cz
EuroVelo 13 (Iron Curtain Trail): En.eurovelo.com/ev13
Voor fietstours, zie Europe-bike-tours.eu