Te voet door het Waasland

Tekst Joost Vermeulen beeld Mark Rammers / Vlaams Verkeersbureau

De GR 5 Noord laat je kennismaken met de polders van het Waasland, Zeeuws-Vlaanderen en historische verdedigingslinies. Joost Vermeulen liep de route tot aan de Nederlandse vestingstad Hulst. 

Vierkant en weerbarstig, zonder zichtbare ramen en met zijn rug naar de Schelde gekeerd, maakt het een merkwaardige indruk. Je vraagt je onmiddellijk af waar dit bouwwerk voor dient. Totdat je het bord op de brede toegangsdeuren aan de voorkant ziet.

Dit gebouw aan het Sint-Jansvliet – een klein plein midden in het hart van Antwerpen – vormt de entree van de wandel- en fietstunnel onder de Schelde. Eenmaal binnen daal je met een grote vrachtlift af tot op een diepte van meer dan twintig meter. Daar begint een bijna anderhalve kilometer lange met fraaie, witte art-deco tegels versierde tunnel. Aan het einde van deze prachtige onderdoorgang wacht opnieuw een brede lift.

Eenmaal weer boven aangekomen waan je je in een heel andere wereld. Vanuit de drukke, oude binnenstad ben je in één keer in een buitenwijk uit de jaren 50 terechtgekomen. En wie van af de westuitgang rechtsaf gaat, is daarna binnen een klein kwartiertje op de kruin van de Scheldedijk en weer enkele minuten later lijkt de stad Antwerpen al eeuwen weg.

Over de dijk

Op deze altijd modderige grasdijk staan, niet ver voorbij de stadscamping, ook de eerste rood-witte tekens. Vanaf dit moment bevindt de wandelaar zich op GR 5 Noord; een gemarkeerde wandelroute die we volgen dwars door de polders richting Hulst in Nederland.

De eerste kilometers van dit langeafstandspad gaan over de dijk, met uitzicht op de havens en de industrie aan de overkant van de Schelde. Dan passeert de GR de snelweg. De wandelaar duikt vervolgens, bijna letterlijk, de polders van het Waasland in. Het Waasland is een historisch stukje Vlaanderen dat zowel in het oosten als het zuiden omsloten wordt door de Schelde. In het noorden grenst het aan Nederland en in het westen wordt het gemarkeerd door het riviertje de Durme.

Ander type polders

De polders hier zijn anders dan de Hollandse. De bodem lijkt ouder, minder vlak. En de dijken, die omzoomt zijn met populieren, lijken lager. De hoge bomen zorgen ervoor dat zelfs op een dag met weinig wind er voortdurend een suizen in de lucht hangt. Kasseienweggetjes voeren langs verlaten boerderijen. Telefoonleidingen en elektriciteitskabels lopen overal boven de grond. De huizen hebben rolluiken die altijd naar beneden zijn.

Op veel erven staat een bord waarop gewaarschuwd wordt voor de hond. Maar tijdens de hele, lange wandeldag slaat er slechts eentje aan; ter hoogte van een visvijver. Men mag er vissen volgens het verroeste bord; mits men een hengelvergunning heeft; te bekomen bij het secretariaat. Het telefoonnummer is onleesbaar. De vissteiger verrot.

De wandeling voert steeds in noordwestelijke richting, dwars door enkele natuurgebieden die in de herfst en winter erg drassig kunnen zijn, loopt boven het stadje Beveren langs en gaat dan opnieuw over de snelweg heen. Langzaam komt de Nederlandse grens in zicht. Maar voordat het zover is, loop je eerst nog een tijdje langs een oude kreek.

Water als verdediging

Tot ver in de 19de eeuw werd deze streek nog doorsneden met geulen en stromen die in rechtstreekse verbinding stonden met de Westerschelde. Storm en hoog water zorgden vaak voor overstromingen. Vooral de Allerheiligenvloed van 1570 was desastreus. Het zeewater drong toen tot diep in het Waasland door. De paar dijken die deze storm doorstonden, werden in 1584 door de Staatse troepen doorgestoken. Een muur van water moest de stad Antwerpen beschermen tegen de Spaanse legers onder aanvoering van Parma.

Na 1648 begon men serieus met het herstel van de dijken. En stukje bij beetje werden de ondergelopen polders weer drooggelegd. De laatste pas in 1907. Maar niet al het ondergelopen land werd terugveroverd op het water. De polders van Saeftinghen, Namen, Sint-Laureins en Casuwele werden definitief aan de zee teruggeven. Het Verdronken Land van Saeftinghe is nu een internationaal beroemd natuurgebied.

In de 19de eeuw begonnen tenslotte ook de laatste geulen te verzanden. De verbinding met de zee verdween definitief. De Grote Geule, Zwarte Kreek, Vosse Kreek en hoe al deze stromen ook heten, het zijn nu verstilde binnenwateren waar tientallen soorten eenden de wintermaanden doorbrengen.

Frans-Spaanse oorlog

Vlak bij de Nederlandse grens stuit de wandelaar op de restanten van een andere oorlog: de Frans-Spaanse successieoorlog van 1701-1714. De Spanjaarden hebben toen een verdedigingslinie aangelegd die van Sas van Gent tot Antwerpen liep. Een serie dijken met op gezette plaatsten schansen en forten. Fort Bedmar was een van de grootste. Het ligt net buiten de wandelroute. Op het nog deels omwalde oude binnenterrein staan nu caravans en op de voormalige exercitieplaats bevindt zich nu de recreatieruimte van een dagcamping.

De rood-wit gemarkeerde GR loopt vervolgens een tijdje parallel met het geel-rood bewegwijzerde streekpad Reynaertland, een route die in Hulst begint en dan met een lange boog ‘door heen het hele Waasland voert’.

Wie in plaats van de rood-witte GR-markeringen richting Hulst te volgen de geel-rode tekens blijft volgen, komt via Sint-Niklaas uit bij Rupelmonde. Vandaar kun je dan langs de Schelde terug richting Antwerpen lopen. Onze wandeling buigt echter vlak onder het dorp Clinge in noordelijke richting.

Over een oude spoorbaan

De laatste kilometers voordat men aankomst in het fraaie vestingstadje Hulst lopen door een prachtig bosgebied. Aangelegd in een waterwingebied. Het wandelnetwerk Zeeuws-Vlaanderen heeft een aantal routes uitgezet door dit bos. Onze route volgt de oude spoorlijn die van Hulst naar Sint-Niklaas liep. Deze lijn werd 1868 in gebruik genomen en in 1948 opgeheven. Pal op de grens is nog het oorspronkelijke grensstation te zien. De oude wachtkamer is nu een café.

Vestingstad Hulst

Hulst is een echte vestingstad. De omwalling, die in de huidige vorm uit de 17de eeuw stamt, is nog vrijwel geheel aanwezig. Een ruim vier kilometer lang bolwerk met daarin uitgespaard negen bastions werd omgeven door een gracht met aan de buitenzijde een nieuwe, aarden wal. Er waren ook slechts drie (dubbele) toegangspoorten. Dat alles kon echter niet verhinderen dat de stad in de loop der eeuwen herhaaldelijk is ingenomen, heroverd, verwoest en weer opgebouwd.

De laatste grote verwoesting die de stad trof was in de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de heftige slag om de toegang tot Antwerpen – aan het einde van het laatste oorlogsjaar – lag Hulst midden in de vuurlinie. Een belangrijk deel van de binnenstad is toen in de as gelegd. De prachtige Gotische kerk raakte weliswaar zwaar beschadigd, maar kon na de oorlog worden gerestaureerd. Alleen de toren die door de Engelsen, die dachten dat er een Duits artillerienest in zat, kapotgeschoten was – werd niet herbouwd. De toren kreeg een moderne spits.

De Gr 5 Noord komt uit bij de zuidpoort van de stad. Vandaaruit kun je zowel linksom als rechtsom over het bolwerk verder wandelen. De rechter variant is opnieuw gemarkeerd met geel-rode tekens. Want aan deze zuidpoort start het al eerder genoemde streekpad Reynaertland. Die route passeert de noordpoort, voert over de prachtige Liniedijk (aangelegd in de tachtigjarige oorlog) om dan met een boog bij Clinge uit te komen en dan verder te lopen richting Rupelmonde (zie ook hierboven). Wie bij de zuidpoort linksom het bolwerk op gaat, begint aan een nieuw deel van de GR. Via de Westpoort van de stad verlaat de GR 5 namelijk Hulst om dan dwars door Zeeuws-Vlaanderen naar de Noordzeekust te lopen.

GR 5 van Grote Routepaden

De Grote Routepaden zijn allemaal beschreven en bewegwijzerd. Ze worden in handzame gidsjes (zogeheten Topogidsjes) uitgeven. Daarin wordt behalve de routebeschrijving ook veel nuttige info over geschiedenis en landschap weergegeven. Daarnaast ook toeristische informatie zoals overnachtingsplekken en aansluitingen op het OV. Topogidsjes worden ook om de zoveel jaar herzien. Toch verdient het aanbeveling om naast de gids een goede kaart mee te nemen. Het beste zijn de 1: 25 000 kaarten van het nationaal Belgisch Topografisch Instituut. Je hebt voor de hele hier beschreven wandeling nodig de bladen: 15: 1,2 en 15: 3,4 en 14: 3,

Zie ook: Groteroutepaden.be

Dit deel van de Gr 5 Noord is met gemak in een paar dagen (wie van stevig doorwandelen houdt zelfs in twee dagen) goed te doen. Er zijn onderweg voldoende overnachtingsplekken. Soms moet je een stukje van de route af. Ook kan de route op diverse plekken onderbroken worden.

Hetzelfde geldt voor het streekpad Reynaertland.

Behalve deze twee wandelroutes biedt het wandelnetwerk Zeeuws-Vlaanderen een ongekende hoeveelheid wandelmogelijkheden in de omgeving van Hulst. Een overzichtskaart met alle routes is verkrijgbaar bij de VVV in Hulst. Zie ook Routeyou.com