Haspengouw by (e-)bike

Tekst en beeld Stefan Maas

Talloze prachtige kastelen, een ‘clos’ en een gastvrije ‘alcoholburgemeester’. Een tocht door het Limburgse deel van de streek Haspengouw in België levert altijd verrassingen op.

Het wemelt in Haspengouw van de kastelen. Fiets een laan uit en je ziet weer een romantische toren tussen het loof verschijnen. Sint-Truiden alleen al heeft acht kastelen binnen de gemeentegrenzen, terwijl de doorsnee gemeente doorgaans blij mag zijn als er eentje in de buurt staat.

Aanvankelijk dacht ik dat de halve Belgische adel ooit naar Haspengouw was verhuisd. Maar de rijkdom kwam niet naar Haspengouw toe, hij zat al in de bodem. De vruchtbare leemgrond staat garant voor hoge landbouwopbrengsten, die weer een basis vormen voor vermogensvorming en bijbehorende fraaie optrekjes. Vanwege de vruchtbare grond is er in deze regio ook weinig geen behoefte aan fabrieken. En welke kasteelheer wil nu een rokende smeerpijp in zijn achtertuin?

Als je deze lijn doortrekt, zorgde de bodem ervoor dat Haspengouw een prachtig fietsgebied is. Daarbij kun je handig gebruikmaken van een 30 jaar oude uitvinding van de Limburgers: het fietsknooppuntensysteem. De lente is een populair seizoen om de streek te doorkruisen. Haspengouw is het grootste fruitteeltgebied in Europa en je passeert dan eindeloze percelen met fruitbomen in bloesem. Hartje zomer valt er een diepe rust over het land. En merk je des te meer op dat veel Haspengouwers het talent hebben om van het leven te genieten, inclusief het bijbehorende eten en drinken.

Alcoholburgemeester

We maken kennis met die bourgondische lifestyle tijdens een tweedaagse Haspengouwse tocht. Mike Janssen, ‘alcoholburgemeester’ van het dorpje Wilderen, ontvangt ons met een brede glimlach in zijn brouwerij/stokerij ‘Wilderen‘. Al snel blijkt dat de brouwer een promotioneel talent is met een enorme drive. Vanaf 2011 heeft hij de onderneming uitgebouwd. En met resultaat: ruim 100.000 mensen brengen nu jaarlijks een bezoek aan zijn biertempel. Het café van de brouwerij met ongeveer 700 zitplaatsen – binnen en buiten – zit regelmatig mudvol.

We koelen af met een Wilderen Tripel Kanunnik. Naast de Kanunnik brouwt het team van Janssen ook de Wilderen Kriek, Wilderen Goud, de Cuvée Clarisse en stookt het Graanjenever, Eau-de-Bière, Double You Gin en Wild Weasel Whisky. Het zijn niet alleen de drankjes die de aandacht trekken. Het café is gevestigd in de voormalige stal van een historische vierkantshoeve, met doorleefde, metershoge balken die naar het dak reiken. Wat een entourage!

Oude alcoholstokerij

De brouwer is nauwelijks te stuiten in zijn enthousiasme. Hij neemt ons mee naar de glimmende, hightech brouwerij en stokerij. De echte verrassing zit in het gebouw ernaast. Van 1890 tot 1939 was daar een alcoholstokerij gevestigd. Vlak voor de oorlog ging de deur daarvan voor decennia dicht, Mike trok deze pas in 2009 weer open. Na al die jaren stonden de spullen nog precies zoals ze destijds waren achtergelaten. Donkere, koele ruimtes trekken aan ons voorbij met daarin vaten, roestige machines onder lagen stof, een indrukwekkende rectificeerkolom van 10 meter hoog voor de destillatie en aan de buitenzijde het indrukwekkende power house van de stokerij, een stoommachine van 40 pk.

Mike ontdekte na het openen van die gesloten deur nog meer. Onder de grond bevindt zich voor 380 m² geheime opslagruimte, waar destijds ‘zwarte alcohol’ werd opgeslagen om de accijnsheffing te ontwijken. Ik kijk naar een gat dat toegang geeft tot het keldergedeelte. En verbaas me. Wat een gedoe om een paar francs belasting te ontduiken. En hoe kan het zijn dat deze kelders zo lang geheim zijn gebleven?

Clos d’Opleeuw

Warme lucht strijkt weer langs onze huid, we gaan opnieuw op pad en belanden bij ‘Clos d’Opleeuw‘, een ommuurd wijndomein vlak bij het kasteel van Opleeuw. De dikke muren van de clos, spreek uit als ‘kloo’, beschermen de wijnstokken tegen koude noordenwinden en geven warmte af als een soort radiator. Dit creëert een microklimaat waardoor fruit en groenten beter kunnen rijpen. Wijnbouwer en docent wijnkennis Peter Colemont kwam in de jaren negentig het perceel op het spoor. Hij ontdekte dat de kalkhoudende leembodem uitstekend geschikt was voor chardonnay en kocht de clos van de kasteelheer. Het idee om op deze plek wijn te verbouwen was overigens niet nieuw, want tweehonderd jaar geleden groeiden hier ook al wijnstokken.

Inmiddels heeft het wijndomein een reputatie opgebouwd. Clos d’Opleeuw komt op tafel bij toprestaurants en wordt geproduceerd in een gelimiteerde oplage. Maar hoe smaakt ie? Op een plateautje in het hart van de clos ontkurkt de wijnbouwer een fles. Proost. Dorst hebben we genoeg. In het zonnetje proeven we het eindproduct van deze speciale wijngaard. Echt beoordelen kunnen we de chardonnay niet: we zijn fietsers, geen wijnkenners. Waren we dat wel geweest, dat hadden we misschien gesproken over ‘mooie houtschakeringen’, ‘fijne aroma’s’ en ‘koele textuur’, in plaats van een simpele karakterisering als ‘heerlijke wijn’.

Mariagaarde

De wielen draaien weer, Haspengouw laat zich de hele dag van zijn zonnige kant zien. Het is draaien en keren over binnenwegen. Fietsen langs knooppunten is iets totaal anders dan fietsen via doorgaande wegen: je komt op mooie plekjes die je anders nooit ontdekt zou hebben. Natuurlijk kunnen we de Haspengouwse kastelen niet helemaal links laten liggen. We rijden door de poort van Mariagaarde, dat midden in het dorp Borgloon-Hoepertingen ligt.

De roots van het bouwwerk gaan terug tot 1150. Ooit was het een middeleeuwse burcht, later een adellijk herenhuis en daarna een meisjesinternaat, gerund door de zusters Annuntiaten van Heverlee. Die zusters wonen er nog steeds, maar het grootste gedeelte van de gebouwen heeft een andere bestemming gekregen. Er zijn creastages, tai-chi-cursussen, jogalessen en allerlei kunstzinnige activiteiten. Overnachten, in groepen of individueel, kan in het verblijfscentrum van Mariagaarde, waar 32 kamers ruimte bieden aan ongeveer 75 gasten.

We genieten nog even van de oude muren van het kasteel, het omringende park en de stilte, want Mariagaarde is in de 21ste eeuw vooral een plek voor bezinning. Straks stappen we op de fiets en wacht ons een lunch op een terras en wellicht een streekbiertje. Het leven is nog steeds goed in Haspengouw.

Voor meer info over fietsen in Belgisch Limburg: Visitlimburg.be
Zie ook: 
Brouwerij Wilderen
Clos d’Opleeuw