Antwerpen: fietsen door de urban jungle
Tekst: Stefan Maas Beeld: Stefan Maas/zie fotocredits
Antwerpen is meer dan de Grote Markt, de bruine kroegen met speciaalbiertjes of winkelpromenade Meir. En de fiets is de beste optie om de minder bekende highlights van de havenstad te ontdekken.
Diep onder het Antwerpse grondoppervlak arriveren we in Centraal. Al ben ik al tientallen keren hier uit de trein gestapt, het statige maar ook moderne, glimmende station blijft indrukwekkend. Diverse roltrappen voeren ons naar straatniveau, en voor je het weet sta je midden in de stad, die dichter bij de Nederlandse Randstad ligt dan je wellicht denkt. Vanuit Rotterdam was het met de Intercity Direct amper 45 minuten treinen, je hebt nét de tijd om een koffietje te drinken en een broodje weg te werken.
Een fiets huren in het Antwerpse is overigens helemaal simpel. Naast het Centraal Station zit de verhuurwinkel van Cyclant, bij de metrotoegang bij het station vind je de fietsuitleenpost van Levanto. We hebben niets te klagen over Cyclant; tot mijn verbazing krijg ik een Santos trekkingfiets. Een raspaardje, waar je desgewenst – en met wat dikkere banden – heel Vlaanderen kunt verkennen, on- en offroad.
De geblokte MAS
Op het Eilandje, een havengebied waar vroeger pakhuizen stonden, knijpen we in remmen bij Museum Aan de Stroom (MAS), alias de Pakhuisreus. Het ontwerp van het Rotterdamse artchitectenburau Neutelings Riedijk Architects, heeft alles weg van een serie op elkaar gestapelde, gedraaide blokken. Het is een van de gebouwen die Antwerpen een modern gezicht geven. MAS staat symbool voor de nieuwe rol van Antwerpen: niet enkel havenstad, maar ook een plek waar je cultuur kunt opsnuiven en mensen kunt ontmoeten. Het gebouw is overigens niet alleen van onderaf te bewonderen; we lopen de trappen op om op 62 meter hoogte uit te kijken over de omgeving. De Schelde, de binnenstad, de haven; ze liggen aan onze voeten om straks verkend te worden.
Park Spoor Noord en Parkbrug
Het nieuwe Antwerpen toont zich even later ook in Park Spoor Noord. Twee jaar geleden fietste ik er al doorheen, verwonderd dat er toch zulke grote parken te vinden nabij hartje centrum. Ooit was hier een spoorwegemplacement van de NMBS/Belgische spoorwegen, met een lengte van 1,6 km. In 1999 werd het grootste deel herbestemd voor een park. Het gebied is nu het domein van fietsers, wandelaars en picknickers op mooie dagen. Een andere fietshighlight is de Parkbrug, die het Eilandje verbindt met Park Spoor Noord. Het dak van de brug is als gatenkaas, door allerlei openingen valt het zonlicht naar binnen, wat een steeds wisselend spel van licht en schaduw creëert.
Show-off in Zurenborg
In de wijk Zurenborg dompelen we ons onder in eind 19e-eeuwse en begin 20e-eeuwse grandeur. Het ene na het andere rijk gedecoreerde ‘pronk-herenhuis’ passeert de revue, met name in de straat Cogels‑Osylei is het gehalte aan gevelornamenten uitzonderlijk groot. Het is nu moeilijk voor te stellen dat Zurenborg na WO II in verval was geraakt; in de jaren ‘60-’70 waren er zelfs plannen om delen van de wijk te slopen. Gelukkig hoefden de slopers de sloopkogel niet uit het vet te halen en is de wijk een highlight van Antwerpen, vooral vanwege de concentratie van Art Nouveau en eclectische gevels.
Welkom in PAKT
De echte stadsjungle lonkt in de vorm van PAKT, een must-see. In de wijk Groen Kwartier, nabij het oude militair hospitaal, kregen meerdere industriële pakhuizen een nieuw, groener, en meer duurzaam leven. We kijken verwonderd en ook wat verwilderd rond. Het gras klampt zich hier vast aan de muren. Serieus! Op de daken van de panden is zelfs een dakboerderij gevestigd. Ze telen er verse stadsgroenten en stadsfruit, van eigen dak.
Creatieve en duurzame bedrijven voelen zich thuis in deze urban jungle, evenals horeca met een alternatief randje. ‘One drug – one nation’ roept het bord voor de koffiebranderij/koffiebar ons toe. Marilyn Monroe kijkt me zwoel aan vanaf een muur, iets dat ze trouwens bij iedereen doet. En in een sportschool met kale pakhuismuren zwaaien twee jongemannen met kilo’s ijzer. PAKT is voor de bezoeker ook een plek om even bij te komen van de stadshectiek. Voor het eerst tijdens deze fietstocht horen we geen verkeersgedruis op de achtergrond. Je merkt zoiets pas als het er niet meer is.
Een paleis met stekels
Verder gaat het, door park Vogelenzang, een van de groene longen van Antwerpen, via het Koning Albertpark naar het moderne Paleis van Justitie. Het komt op me over als een dier dat zijn stekels heeft opgericht tegen een onbekende dreiging, of de stekels op het songfestivalpak van de gediskwalificeerde Europapa Joost Klein. Maar de zes stekels zijn geen verdedigingsmiddel, maar ‘zeilen’, een verwijzing uiteraard naar de scheepvaart en de haven van Antwerpen. Daarnaast zijn de zeilen ook functioneel; ze zorgen voor daglicht in de grote zittingszalen en helpen bij natuurlijke ventilatie en warmteregulatie.
Naar de Linkeroever
Amsterdam heeft Amsterdam-Noord, Antwerpen heeft de Linkeroever. In beide gevallen moet je in principe een flink stuk water oversteken. In het geval van Antwerpen hoef je daarvoor geen pontje te nemen, er zijn voor fietsers en voetgangers twee tunnels aangelegd. En al horen we dat de enige highlight van de Linkeroever het bekijken van de Rechteroever is, de tocht naar de overkant is een belevenis.
Bij de Sint-Annatunnel dalen we 31 meter af in een grote lift, afgeladen met fietsers, plus een – naar haar eigen zeggen – bekende Chinese influencer, zwaaiend met een smartphone-stick. Daarna komen we terecht in een betegelde buis met een lengte van 572 meter, om even later via houten roltrappen weer 31 meter naar boven te gaan. Dit alles gaat veel sneller dan met een pontje, je hoeft nooit op de veerman te wachten. Vanaf de Linkeroever bekijken we de skyline van Antwerpen-Centrum, dat nu aan de overkant ligt, met de Schelde aan onze voeten. Ook dat beeld is het ondergrondse tripje meer dan waard.
Fietsen door de haven
Al ligt het misschien niet direct voor de hand, de volgende dag verlaten we het centrum voor een tochtje door de haven. En die is prima te verkennen via vrijliggende fietspaden. Eerst komt het Havenhuis in beeld, met een opvallende blinkende bovenbouw in de vorm van een diamant. Daarna volgen hele series kranen, fabrieken, dokken: alles is hier bovenmaats en imponerend. De haven slaapt nooit. Het is er nooit compleet donker of stil; de fabrieken zijn continu in bedrijf en altijd klinkt wel ergens het gedreun van zware machines.
We rijden er rond als insecten in dinoland, terwijl speedpedelecers in gele hesjes ons tegemoetkomen en voorbij flitsen. Ongetwijfeld havenpersoneel dat zich terug naar de stad rept. Met de Schelde aan onze linkerzijde rijden we verder door deze industriële woestijn en snuiven een vreemde zuurkoollucht op. Af toe wordt het decor opgeleukt met prachtige streetart op wanden langs het fietspad.
Enclave aan de Schelde
En dan is daar ineens Fort Lillo, een eeuwenoude enclave in het 21e-eeuwse havenlandschap. In 10 seconden komen we in een totaal andere vibe terecht. Het dorp Lillo moest ooit wijken voor de uitdijende Antwerpse haven en verdween onder een laag opgespoten zand, maar het fort trotseerde deze aanval. En er is nog steeds leven in Fort Lillo – niet alleen van dagjesmensen en fietstoeristen die de drie Lillose café-restaurants aandoen, maar ook van de 43 inwoners die hier hun thuis hebben gevonden op een unieke plek.
Vanuit Fort Lillo kun je met de waterbus naar de overkant varen, of terug naar Antwerpen-Centrum, om de stad verder te verkennen en het verloren vocht aan te vullen. Tip: vermijd de spits met de waterbus, want dan verzamelt zich een peloton fietsende havenwerkers in gele jackjes bij de aanlegsteiger. Aangezien die tijdens spitsuren voorrang hebben, is er de kans dat er geen plek meer is in de ‘bus’ voor fietstoeristen.
Info fietsen in Antwerpen
Fietsroute: De genoemde highlights maken deel uit van de Urban Jungle Fietsroute. De kaart en begeleidend boekje kosten 5 euro. Deze zijn verkrijgbaar in de bezoekerscentra van Visit Antwerpen. De gps-route vind je hier.
Fiets huren: bij het Centraal Station kun je fietsen huren bij Cyclant en Levanto. Ook kun je bij Antwerp By Bike terecht op het Steenplein.
Naar Lillo: Dit is een suggestieroute van de Urban Jungle, volg daarvoor de knooppunten 55 en 59, tot in Lillo.
Algemene stadsinfo: Visitantwerpen.be.