Water, water, water!!!

Tekst Stefan Maas

Waarom zou je een waterfilter meenemen op een fiets- of wandeltocht? En als je er een meeneemt, welke zou dat dan moeten zijn?

Tijdens de oorlog in Oekraïne vlogen de waterfilters de Nederlandse outdoorshops uit. Plotseling besefte iedereen dat ze eigenlijk heel slecht voorbereid waren op een oorlog, of op een hack van de meest essentiële systemen om in leven te blijven. Hadden de preppers dan toch gelijk gehad?

Wat rondtrekkende fietsers en wandelaars in ieder geval gemeen hebben met preppers, is dat ze zich ook graag willen voorbereiden op noodsituaties en zo nodig onafhankelijk willen zijn van winkels, restaurants en supermarkten. Wat doe je als je in the middle of somewhere bent of als je het lokale kraanwater niet vertrouwt? Inderdaad, dan haal je je waterfilter of zuiveringsdruppels of -tabletten tevoorschijn en geniet je binnen een paar minuten van heerlijk, helder, eigenhandig gezuiverd water.

Een waterfilter zit dan ook standaard in mijn fietstas als ik van plan ben om te gaan wildkamperen of gewoon als back-up. Wildkamperen doe je natuurlijk bij voorkeur bij een riviertje, beekje, stroompje of meertje dat niet al te veel vervuild lijkt en waaruit je makkelijk water kunt tanken. Even de invoer-slang in het water, een minuutje pompen, en een bidon is weer gevuld. Het waterfilter vergroot als het ware je onafhankelijkheid en daarmee ook je vrijheid én actieradius. Voedsel voor een paar dagen is makkelijker mee te nemen dan water. Ga je vier dagen weg, dan moet je toch al snel denken aan het meenemen van minimaal 15 liter voor drinken en koken.

Watervervuiling

Dat je niet zomaar ongezuiverd oppervlaktewater kunt drinken, hoef je niemand duidelijk te maken. Ik heb tenminste nog nooit iemand uit een sloot in Nederland zien drinken. Ongezuiverd water kan behoorlijk wat vervuilende elementen bevatten. Algen, zandkorrels, organische resten, micro-plastics, pesticiden, insecticiden, zware metalen, bacteriën, protozoa (eencellige organismen), virussen, noem maar op.

Van de protozoa is bekend dat een deel van die organismen zich graag in je maag-darmstelsel vestigt en bijvoorbeeld buikkrampen en diarree veroorzaakt. Hoofdverdachten zijn in veel gevallen de darmparasieten Cryptosporidium en Giardia. Bij de bacteriën hebben de E. coli, Salmonella, Campylobacter en Shigella (dysenterie) een bedenkelijke reputatie opgebouwd. Ook is er een illuster rijtje wateroverdraagbare virussen dat een fiets- of wandeltocht danig kan verpesten. Denk daarbij aan de norovirussen (maagdarmklachten), hepatitis A- en E-virussen (geelzucht), enterovirussen (hersenvliesontsteking) en adenovirussen (oogontstekingen).

Chemicaliën en pesticiden in het drinkwater kunnen ook een risico opleveren voor de gezondheid. Om die uit het water te halen, heb je een filter met actieve kool nodig. Deze speciaal behandelde koolstof kan allerlei ongewenste stoffen aan zich binden. Actieve kool haalt daarnaast nare smaakjes uit het water. Sommige waterfilters hebben een actieve koolstoffilter als aanvulling op het ‘gewone’ waterfilter. Het water wordt dan na filteren nog een een keer door een bakje met actieve koolstof geleid.

Simpele methodes

Natuurlijk zijn er simpele manieren om water te zuiveren. In het natuurrijke Noorwegen schep ik voor het koken van het avondeten gewoon mijn potje vol met lokaal water uit rivieren en meren. Dat ziet er schoon uit en door het koken elimineer je de bacteriën, virussen en protozoa die er in ronddolen. Toch neem ik ook in dat land nog mijn waterfilter mee. Overdag wil je immers ook wel eens je bidon bijvullen uit een rivier zónder dat je eerst water moet koken.

Verder kun je – als aanvulling to be safe – ook gewoon een doosje waterzuiveringstabletten meenemen. Die kosten en wegen bijna niets en doden eveneens bacteriën, virussen en sommige protozoa. Let wel op bij deze tabletten. Cryptosporidium blijkt een lastig te bestrijden parasiet te zijn en niet alle tabletten beschermen daar tegen.

Een verbluffend eenvoudige methode is het zuiveren van water met behulp van uv-licht. Inderdaad, zonlicht bevat uv-licht, dus zet gewoon maar een transparante petfles met water in het zonnetje. Het uv-licht tast de dna-structuur van virussen, protozoa en bacteriën aan, zodat ze zich niet kunnen vermenigvuldigen. Ook de Steripen werkt met het principe van uv-licht. Aan de andere kant doet uv-licht niets tegen andere verontreinigingen, zoals korrels zand of klei, organisch materiaal, chemicaliën en andere ongein die het water vertroebelen en vervuilen. Is het water troebel, dan kun je dit pre-zuiveren met een filter en daarna pas behandelen met uv-licht.

Filtergemak

Een waterfilter voorkomt vaak dat je grote hoeveelheden water hoeft mee te slepen in dunbevolkte gebieden met weinig winkels. Maar het filteren van grote hoeveelheden water kan ook weer een pain in the ass zijn. Vandaar dat je ook moet kijken naar het gemak waarmee je een bepaalde hoeveelheid water kunt filteren en hoe lang je daarmee bezig bent.

In Mongolië pompte ik elke dag water op uit modderige rivieren en plassen. Dat leidde gaandeweg tot een steeds zwaarder wordende fitness-oefening doordat het waterfilter verstopt raakte met zand. Het verlies aan zweet tijdens het pompen was onderhand net zo groot als de winst: het gezuiverde water. Bij een filtersysteem dat werkt op zwaartekracht, hoef je niet te pompen en kost het hele proces daardoor nauwelijks energie (en zweetdruppels).

Grote hoeveelheden

Ook al is een waterfilter nog zo handig, soms is het gewoon toch handiger om grote hoeveelheden water mee te nemen. Tijdens een tocht over de Great Divide Mountain Bike Route werd ik gewaarschuwd: de komende twee dagen in de staat Wyoming (USA) zou ik geen of nauwelijks waterbronnen tegenkomen.

Een Ortlieb-waterzak van 10 liter, vastgebonden op de bagagedrager en gevuld met kraanwater op een camping, bracht uitkomst. ‘s Avonds, tijdens een bivak bij een reservoir, hoefde ik daarvoor geen liters water door een filter te persen om voldoende te hebben voor de volgende dag. Dat scheelde me een hoop tijd. En het water in het reservoir zag er overigens toch niet koosjer uit; er dreef een zwart, olieachtig vlies op.

De keuzestress

Als je eenmaal besloten hebt water onderweg te zuiveren, dan duikt het volgende probleem op: voor welke methode kies je? Want er zijn vele wegen naar Rome, met elk hun voor- en nadelen. Water koken kost tijd en brandstof. Zuiveringstabletten kosten bijna niets, maar geven vaak een raar smaakje aan het water en halen niet alle verontreiniging (sediment, an-/organisch materiaal) en soms niet alle protozoa eruit. De filtermethode heeft als nadeel dat het overgrote deel van de filters geen virussen tegenhoudt. Uv-licht schakelt bacteriën, virussen en protozoa uit en is goedkoop of zelfs gratis, maar deze methode haalt net als de chemische reiniging niet al het rondzwevend materiaal uit het water.

Bij rondtrekkende fietsers en wandelaars die hun drinkwater uit beekjes, meertjes en riviertjes willen halen, is de filtermethode populair. Het eindresultaat ziet er in ieder geval schoon uit en het filter elimineert bacteriën en protozoa. Maar ook op filtergebied is er heel veel keuze. Er zijn pomp-, pers-, zwaartekracht- en ‘zuig’-systemen (via een rietje) op de markt. Eén ding staat in ieder geval voorop: fietsers en wandelaars hebben een lichtgewicht filter van klein formaat nodig, die je makkelijk in je rugzak op fietstas kunt stoppen. Ook is het belangrijk dat het filter makkelijk is te hanteren en dat je er vele honderden liters mee kunt zuiveren.

Goede waterfilters

De test van Outdoorgearlab.com geeft je een goede kans een weg te vinden uit dit woud van mogelijkheden. Sommige filters lijken alles te bieden wat je er maar van kunt verwachten. Neem de MSR Guardian Purifier. Je valt bijna achterover van het prijskaartje van circa 380 euro, maar daar krijg je ook iets voor terug. De purifier haalt namelijk niet alleen protozoa, bacteriën en allerlei deeltjes uit het water, maar ook virussen die in het water voorkomen. Daarnaast heeft de pompfilter een capaciteit van 10.000 liter en is het bestand tegen vorst. Een pluspunt is verder het zelfreinigend vermogen van het filter, waardoor je deze niet meer hoeft schoon te maken.

Ook de Grayl Geopress (circa 99 euro), een filter-druksysteem, kwam uitstekend uit de test. Volgens de fabrikant verwijdert de Geopress bacteriën, protozoa, deeltjes, virussen én zware metalen als lood, chroom en arseen plus chemicaliën als chloor, benzeen en chloroform en ook nog micro-plastics. Daarmee lijkt dit een ideale reisgezel als je gebieden aandoet met verontreinigd water. Een nadeel is weer dat de Geopress maar 250 liter kan zuiveren per filter-cassette.

Waterfilter GravityWorks en Sawyer Squeeze

De Platypus GravityWorks (ca. 110 euro) scoorde eveneens hoge ogen, al elimineert ook deze filter geen virussen. Slechts 326 gram zwaar is ie en je hoeft niet te pompen, want het filtersysteem werkt zoals de naam al aangeeft op zwaartekracht. Je hangt een zak van 4 liter ‘vies water’ boven een lege zak van eveneens 4 liter, je gaat een paar minuten iets anders doen, en als je terugkomt heb je in de onderste zak 4 liter schoon drinkwater. Ideaal voor als je met een groepje op pad bent.

Voor de solo-hiker die onderweg wil drinken, is de Sawyer Squeeze zeer interessant. Amper 85 gram zwaar met een prijskaartje van slechts circa 30 euro. Je dompelt het bijbehorende waterzakje in een stroompje, schroeft het filter erop, zuigt aan het tuitje en je kunt meteen drinken. Of je knijpt in het zakje, waardoor je het water door het filter heen perst in bijvoorbeeld een bidon. Volgens de fabrikant kun je er zelfs 378.541 liter mee zuiveren, vele malen meer dan de GravityWorks (1.500 liter). Maar ook deze Squeeze haalt niet alle virussen uit het water.

De backpackende grammenjager zal zeker ook kijken naar de LifeStraw, een rietjesfilter dat nauwelijks 50 gram weegt. Je knielt bij een riviertje of meertje neer en zuigt door het rietje het water op via een filtertje. Ideaal voor wie onderweg even wat wil ‘bijdrinken’, maar minder handig als je grotere hoeveelheden wilt zuiveren. De LifeStraw kost circa 30 euro en je kunt er 4.000 liter water mee zuiveren.

Combinatie voor meer zekerheid

Natuurlijk kun je, om de zekerheid van veilig drinkwater te vergroten, ook diverse waterzuiveringsmethoden met elkaar combineren. Troebel water kun je zuiveren met een filter en daarna nog behandelen met druppels zoals bijvoorbeeld Aquamira Water Treatment. Zo ben je er zeker van dat ook het gevaar van virussen is geweken. De twee flesjes met druppeltjes van Aquamira zijn in totaal 85 gram zwaar en kun je makkelijk wegstoppen in je rugzak of fietstas.

Er zijn hoe dan ook tal van manieren om te voorkomen dat je dorst krijgt en uiteindelijk niets anders meer kunt uitbrengen dan: ‘Water, water, water!!’